Oznakowanie CE
Oznakowanie CE jest przepustką, która pozwala na zaistnienie wyrobu na Jednolitym Rynku Europejskim liczącym 28 państw oraz 512 milionów konsumentów. Bez oznakowania CE przedsiębiorca nie ma prawa do wprowadzenia danego towaru na rynek lub oddania go do użytku.
Jeżeli wyrób wytwarzany lub importowany (spoza UE) należy do kategorii objętych DYREKTYWAMI NOWEGO PODEJŚCIA (New Approach Directives), przewidującymi zastosowanie oznakowania CE – musi on spełniać zasadnicze wymagania zawarte w tych przepisach. Spełnienie tych wymagań musi być zadeklarowane poprzez umieszczenie znaku CE na produkcie.
Producent lub upoważniony przedstawiciel jest odpowiedzialny za to, iż jego wyrób spełnia zasadnicze wymagania dyrektyw i po przeprowadzeniu procesu oceny zgodności nanosi oznakowanie CE.
Informacja o oznakowaniu CE jest potrzebna każdemu, kto wprowadza do obrotu na rynek europejski wyrób / produkt wymagający oznakowania CE. Należy również pamiętać, że rynek polski, od momentu gdy Polska została członkiem UE, jest rynkiem europejskim. Swobodny przepływ wyrobów w ramach rynku europejskiego nie jest importem. Wyjątek stanowi dyrektywa.
A może nie trzeba umieszczać oznakowania CE?
Z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej umieszczanie na wyrobach oznakowania CE jest obowiązkowe.
Oznakowanie CE to:
- zobowiązanie wytwórcy,
- symbol zgodności danego wyrobu z dyrektywami Unii Europejskiej dotyczącymi danego typu wyrobów,
- deklaracja o przestrzeganiu zasadniczych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa oraz procedur oceny zgodności,
- paszport pozwalający na swobodny przepływ towarów na obszarze Unii Europejskiej.
Kiedy możesz umieścić na swoim produkcie CE
Producent może umieścić na wyrobie oznakowanie CE dopiero wtedy, kiedy wyrób jest zgodny z wszystkimi dyrektywami Nowego Podejścia, które dotyczą danego wyrobu.
W przypadku sprzętu oświetleniowego mamy do czynienia z dwoma dyrektywami Nowego Podejścia:
- Dyrektywa 2014/30/UE Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC),
- Dyrektywa 2014/35/UE Dyrektywa niskonapięciowa (LVD).
Co mówi dyrektywa LVD o bezpieczeństwie (w tym też fotobiologicznym) produktu
Dyrektywa LVD (niskonapięciowa) podaje główne wytyczne dotyczące bezpieczeństwa produktu:
- Podmioty gospodarcze powinny „(…) zapewnić wysoki poziom ochrony interesów publicznych, takich jak zdrowie i bezpieczeństwo osób, zwierząt domowych”
- Sprzęt elektryczny ”(…) po skonstruowaniu go zgodnie z zasadami dobrej praktyki inżynierskiej w zakresie zagadnień bezpieczeństwa obowiązujących w Unii nie zagraża zdrowiu i bezpieczeństwu osób ani zwierząt domowych”
Ta ostatnia wytyczna dotyczy w szczególności najnowszej wiedzy z zakresu bezpieczeństwa i zobowiązuje producentów/importerów oświetlenia do stałego śledzenia informacji, co dzieje się w danej dziedzinie.
Błyskawiczny rozwój technologiczny
Coraz to nowsze technologie wymagają większej ostrożności w zakresie badania wpływu wywołanego światłem niebieskim czy promieniowaniem cieplnym.
Ocena zagrożenia związanego z ogólnie pojętym bezpieczeństwem fotobiologicznym jest znana już stosunkowo długo. Z uwagi na rozwój i większą dostępność aparatury badawczej, a także z powodu bardzo szybkiego rozwoju technologii LED jest to zagadnienie szczególnie ważkie w ostatnim czasie. Rozwój nowych technologii wytwarzania światła spowodował większe ryzyko wystąpienia zagrożeń oraz potrzebę ich oceny. Wpłynęły na to w szczególności:
- miniaturyzacja źródeł światła,
- zmiana widmowej charakterystyki promieniowania i sposobów uzyskiwania światła białego,
- różnorodność temperatur barwowych, w tym zimnej barwy z dużą zawartością światła niebieskiego,
- zastosowanie oświetlenia LED do roślin na bazie niebieskich diod LED.
Jak najłatwiej wykazać zgodność swego produktu z właściwą dyrektywą?
Normy zharmonizowane
Normy zharmonizowane to Europejskie Normy, opracowane przez europejskie organizacje normalizacyjne w odpowiedzi na mandat wydany przez Komisję Europejską po konsultacjach z państwami członkowskimi. Publikowane są w Dzienniku Urzędowym UE. Uwzględniają zasadnicze wymagania dyrektyw i rozporządzeń UE i są najprostszym sposobem wykazania domniemania zgodności wyrobu z właściwą dyrektywą/rozporządzeniem przez producenta/importera wyrobu.
Stosowanie norm zharmonizowanych jest dobrowolne, natomiast nadrzędne jest spełnienie wymagań dla określonego wyrobu. Znajomość norm zharmonizowanych jest zalecana nawet w przypadku rezygnacji producenta z ich stosowania. Normy zharmonizowane nie są elementem prawa europejskiego.
Przypomnijmy kilka najważniejszych aspektów dobrowolności stosowania norm:
- zwiększenie konkurencyjności poprzez nieograniczony rozwój produktów, wprowadzanie usprawnień i innowacyjnych rozwiązań, których implementacja w przypadku systemu obligatoryjnego norm byłaby niemożliwa z uwagi na ograniczony i trwający proces legislacyjny,
- kryteria jakościowe wymusza rynek i bardzo często rolę kontroli jakości pełnią nabywcy, co niekiedy wiąże się z bardziej rygorystycznymi wymaganiami stawianymi produktom niż jest to w przypadku normatywnych dokumentów prawnych,
- producent ponosi pełną odpowiedzialność za zgodność produktu z dyrektywami UE i to po jego stronie leży udowodnienie, że dany produkt spełnia wszystkie jej wytyczne i zalecenia. W przypadku spełniania norm obligatoryjnych odpowiedzialność producenta była ograniczona.
- w przypadku wystąpienia wątpliwości dotyczących spełnienia wymogów dyrektywy podparcie się dokumentem normy jest okolicznością łagodzącą w sporze sądowym.
PN-EN 62471 jako norma zharmonizowana
Czyli dlaczego badanie bezpieczeństwa fotobiologicznego jest konieczne?
Norma PN-EN 62471 dotycząca bezpieczeństwa fotobiologicznego lamp i systemów lampowych jest integralną częścią dyrektywy niskonapięciowej (LVD) 2014/35/UE i znajduje się w wykazie norm zharmonizowanych. Musi ona zostać wymieniona w wykazie norm deklaracji UE. Deklaracja zgodności UE – jest dokumentem wystawionym przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, w celu potwierdzenia zgodności z przepisami zasadniczymi czyli dyrektywami Nowego Podejścia.
Wystawienie deklaracji zgodności UE pozwala na naniesienie oznakowania CE na dany wyrób. Jeżeli producent lub importer pomija w wykazie norm którąś z nich, musi podać powód. Powodem może być spełnienie innych wymagań lub brak zależności pomiędzy normą a danym produktem.
Producent lub importer jest zobowiązany do udostępnienia dokumentacji z badania.
W dyrektywie niskonapięciowej LVD czytamy także, że „(…) należy przewidzieć domniemanie zgodności sprzętu elektrycznego zgodnego z normami zharmonizowanymi przyjmowanymi zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE”.
W praktyce oznacza to, że domyślnie każdy sprzęt wprowadzany do obrotu na rynek europejski posiadający oznakowanie CE jest zbadany pod kątem bezpieczeństwa fotobiologicznego.
Oznakowanie produktów
Dyrektywa LVD nakłada także obowiązek zrozumiałego oznakowania produktów:
„Producenci zapewniają dołączenie do sprzętu elektrycznego instrukcji oraz informacji na temat bezpieczeństwa w języku łatwo zrozumiałym dla konsumentów i innych użytkowników końcowych, określonym przez zainteresowane państwo członkowskie. Takie instrukcje i informacje dotyczące bezpieczeństwa, jak równie wszelkie etykiety są jasne, zrozumiałe i czytelne.”
W przypadku bezpieczeństwa fotobiologicznego szczegóły dotyczące etykietowania produktów określa raport techniczny IEC TR 62778:2014. Zgodnie z instrukcją produkty, które znalazły się w „0” lub w „1” grupie ryzyka (żadne lub niskie) nie muszą być oznaczane. Sprzęt oświetleniowy z „2” lub „3” grupy wymaga etykietowania.
Dyrektywa niskonapięciowa mówi również, że „(…) w przypadku sprzętu elektrycznego spełniającego normy zharmonizowane lub części norm zharmonizowanych, do których odniesienie opublikowano w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, zakłada się, że spełniają one cele związane z bezpieczeństwem (…)”
Co to oznacza: Jeśli na produkcie oświetleniowym widnieje oznaczenie CE i brak jest informacji o klasie bezpieczeństwa fotobiologicznego, każdy użytkownik ma prawo oczekiwać, że oprawa/źródło nie stwarza zagrożenia w żadnych warunkach lub stwarza niskie zagrożenie (należy do grupy „0” lub „1”).
Jak wygląda sytuacja w przypadku importerów sprzętu oświetleniowego?
W tym przypadku wytyczne dyrektywy LVD mówią:
- „Przed udostępnieniem sprzętu elektrycznego na rynku dystrybutorzy sprawdzają, czy sprzęt elektryczny jest opatrzony oznakowaniem CE i czy są do niego dołączone wymagane dokumenty, a także instrukcje i informacje na temat bezpieczeństwa w języku łatwo zrozumiałym dla konsumentów i innych użytkowników końcowych w państwie członkowskim, w którym sprzęt elektryczny jest udostępniany na rynku (…)”
- „Jeżeli importer uzna lub ma powody, by uważać, że sprzęt elektryczny nie jest zgodny z celami związanymi z bezpieczeństwem, o których mowa w art. 3 i określonymi w załączniku I, nie wprowadza sprzętu elektrycznego do obrotu, dopóki nie zostanie zapewniona jego zgodność. Ponadto jeżeli sprzęt elektryczny stwarza zagrożenie, importer informuje o tym producenta oraz organy nadzoru rynku.”
A co w przypadku kiedy oprawy/źródła stwarzają zagrożenie, a nie są odpowiednio oznakowane i/lub dystrybutor nie spełnia wymagań dotyczących bezpieczeństwa produktu określonych w dyrektywie?
- ” W przypadku gdy organy nadzoru rynku jednego państwa członkowskiego mają dostateczne powody, by sądzić, że sprzęt elektryczny wchodzący w zakres niniejszej dyrektywy stwarza zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi lub dla zwierząt domowych lub mienia, dokonują one oceny obejmującej sprzęt elektryczny pod kątem spełnienia wszystkich odnośnych wymagań określonych w niniejszej dyrektywie. Zainteresowane podmioty gospodarcze, w razie konieczności, współpracują w tym celu z organami nadzoru rynku.”
- „Jeśli w toku oceny, o której mowa w akapicie pierwszym, organy nadzoru rynku stwierdzą, że sprzęt elektryczny nie spełnia wymagań określonych w niniejszej dyrektywie, niezwłocznie wzywają zainteresowany podmiot gospodarczy do podjęcia wszelkich odpowiednich działań naprawczych w celu zapewnienia zgodności sprzętu elektrycznego z tymi wymaganiami lub do wycofania sprzętu elektrycznego z obrotu, lub odzyskania go w wyznaczonym przez nie rozsądnym terminie, stosownym do charakteru zagrożenia.”
- „W przypadku gdy po przeprowadzeniu oceny na mocy art. 19 ust. 1 państwo członkowskie stwierdzi, że sprzęt elektryczny spełniający wymagania niniejszej dyrektywy stwarza zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa osób lub dla zwierząt domowych lub mienia, wzywa ono zainteresowany podmiot gospodarczy do podjęcia wszelkich odpowiednich środków w celu zapewnienia, aby wprowadzony do obrotu sprzęt elektryczny nie stwarzał tego zagrożenia, lub w celu wycofania go z obrotu lub jego odzyskania w wyznaczonym przez to państwo rozsądnym terminie, stosownym do charakteru zagrożenia.”
Organami nadzorującym dla polskiego rynku są :
- UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów),
- UKE (Urząd Komunikacji Elektronicznej).
W praktyce producent/dystrybutor, który wprowadził do obrotu wyroby niespełniające wymagań może zostać ukarany poprzez:
- nakaz wycofania wyrobu z obrotu lub użytku,
- zakaz udostępniania wyrobu na rynku,
- nakaz zniszczenia wyrobu,
- nakaz powiadomienia konsumentów lub innych użytkowników o stwierdzonych niezgodnościach z wymogami, określając termin i sposób powiadomienia.
Mogą też zostać nałożone kary finansowe:
- do 10 000 zł za niedopełnienie obowiązków informacyjnych,
- do 20 000 zł za brak oznakowania CE,
- do 100 000 zł za wprowadzenie do obrotu wyrobu niezgodnego z wymogami.
Wytyczne, o których mówimy obowiązują na dzień dzisiejszy. Prawo oczywiście może się zmieniać, więc za jakiś czas dane te mogą okazać się nieaktualne. Zważywszy jednak na żywo rozwijający się trend zwany Human Centric Lighting, którego elementem jest bezpieczeństwo fotobiologiczne opraw, należy raczej spodziewać się zaostrzenia wymagań w kierunku oświetlenia jak najmniej ingerującego w zdrowie i rytmy dobowe człowieka.
Może Cię też zainteresować:
Zanim zainstalujesz filtr światła niebieskiego w smartfonie
Test folii ochronnych na smartfony